Nakit Sermaye Artışında Faiz İndirimi Uygulaması:

Vergisel Teşvik, Teknik Esaslar ve Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1. Giriş

Ekonomik dalgalanmaların sıklaştığı, finansmana erişim maliyetlerinin yükseldiği bir konjonktürde, işletmelerin sermaye yapısını güçlendirmesi stratejik bir gereklilik hâline gelmiştir. Özellikle faiz oranlarının yüksek olduğu dönemlerde, borçlanma yoluyla finansman yerine özkaynağın güçlendirilmesi, hem finansal sürdürülebilirlik hem de vergisel avantajlar bakımından önem taşımaktadır.

Bu çerçevede, sermaye şirketlerinin nakit sermaye artırımı yoluyla özkaynaklarını güçlendirmelerini teşvik etmek amacıyla, Kurumlar Vergisi Kanunu’nda önemli bir düzenleme yapılmıştır. 07.04.2015 tarih ve 29319 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6637 sayılı Kanun’un 8. maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinin birinci fıkrasına eklenen (ı) bendi uyarınca, nakit sermaye artışı üzerinden faiz indirimi imkânı getirilmiştir.

Bu makalede, söz konusu faiz indirimi uygulamasının hukuki altyapısı, kapsamı, hesaplama yöntemleri, süre ve oran sınırlamaları ile uygulamada öne çıkan kritik noktalar bütüncül bir bakış açısıyla ele alınmaktadır.

 

2. Düzenlemenin Amacı ve Hukuki Dayanak

Düzenlemenin temel amacı, şirketleri borçlanma yerine özkaynakla finansmana yönlendirmek, böylece:

• Şirketlerin finansal dayanıklılığını artırmak,
• Sermaye yapısını güçlendirmek,
• Kayıtlı ekonomiyi ve kurumsal yapıyı desteklemek,
• Uzun vadeli ve sürdürülebilir büyümeyi teşvik etmektir.

Hukuki dayanaklar özetle:

• 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu md. 10/1-ı
• 6637 sayılı Kanun’un 8. maddesi
• 7417 sayılı Kanun’un 49. maddesi ile yapılan değişiklikler

Bu hükümler çerçevesinde, sermaye şirketleri tarafından nakit olarak konulan veya artırılan sermaye üzerinden, belirli oran ve sürelerle hesaplanan tutarların kurumlar vergisi matrahından indirilmesi mümkün hale gelmiştir.

 

3. Uygulamadan Kimler Yararlanabilir?

Faiz indirimi uygulamasından:

• Sermaye şirketleri (anonim ve limited şirketler vb.),
• Finans, bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde faaliyet gösteren kurumlar hariç,
• Kamu iktisadi teşebbüsleri hariç,

olmak üzere, kanunda aranan şartları sağlayan kurumlar yararlanabilmektedir.

Uygulamanın esası, “nakit” sermaye artışıdır. Sermaye artırımının aynî sermaye, değer devri, özsermaye kalemlerinin sermayeye ilavesi gibi yollarla yapılması halinde, faiz indirimi hakkı doğmamaktadır.

 

4. Faiz İndirim Tutarının Hesaplanması

4.1. Genel Hesaplama Formülü

Kurum kazancından indirilebilecek tutar aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

İndirilebilir Tutar =
Nakdi Sermaye Artışı x Ticari Krediler Faiz Oranı x İndirim Oranı x Süre

Burada:

• Nakdi Sermaye Artışı: Ortaklar tarafından şirkete fiilen nakit olarak, banka kanalıyla yatırılan ve sermayeye ilave edilen tutardır.
• Ticari Krediler Faiz Oranı: TCMB tarafından indirimden yararlanılan yıl için en son açıklanan
  “Bankalarca Açılan Kredilere Uygulanan Ağırlıklı Ortalama Faiz Oranları – Ticari Krediler (TL Üzerinden Açılan) (Tüzel Kişi KMH ve Kurumsal Kredi Kartları Hariç)” oranıdır.
• İndirim Oranı: Genel olarak %50 olup, yurt dışından getirilen nakitle karşılanan sermaye için %75, halka açıklık ve yatırım teşvikli yatırımlar için ilave oranlar söz konusudur.
• Süre: Kıst dönem esasına göre ay üzerinden hesaplanır. Ay kesri tam ay sayılır.

 

4.2. Kıst Dönem Uygulaması

Sermaye artırımı yapılan hesap döneminde, nakit sermayenin şirket banka hesabına fiilen girdiği ya da tescil edildiği tarihten yıl sonuna kadar olan süre, ay bazında dikkate alınır. Ay kesri tam ay sayılmak suretiyle, süre ay/12 şeklinde hesaplanır. İzleyen yıllarda süre 12/12 (tam yıl) olarak uygulanır.

 

5. Uygulamaya İlişkin Örnek Hesaplama

XYZ A.Ş. ortakları, 1 Şubat 2023 tarihinde 1.000.000 TL tutarında nakit sermaye artışı kararı almış ve sermaye taahhüdünü aynı ay içinde nakit olarak ödemiştir.

Varsayımlar:

• 2023 yılı ticari kredi faiz oranı (TCMB): %53,11
• İndirim oranı: %50
• Süre: Şubat–Aralık dönemi için 11/12

Bu durumda 2023 yılı için indirilebilir tutar:

1.000.000 x 0,5311 x 0,50 x 11/12
= 243.420,83 TL

XYZ A.Ş., 2023 yılı Kurumlar Vergisi beyannamesinde 243.420,83 TL’yi kurum kazancından indirebilecektir.

Aynı sermaye artışı nedeniyle, 2024–2027 hesap dönemlerinde de (beş hesap dönemi kuralı çerçevesinde) her yıl ilgili yılın TCMB ticari kredi faiz oranı esas alınarak indirim hesaplanmaya devam edilecektir. Örneğin, 2024 yılı için TCMB oranının %60 olması halinde:

1.000.000 x 0,60 x 0,50 = 300.000 TL

tutarında indirim 2024 yılı kurum kazancından düşülebilecektir.

 

6. Kullanılacak Faiz Oranı ve Özel Hesap Dönemi

Faiz indirimi hesabında kullanılacak oran, TCMB tarafından açıklanan:

• “Ticari Krediler (TL Üzerinden Açılan) (Tüzel Kişi KMH ve Kurumsal Kredi Kartları Hariç)” faiz oranıdır.

Özel hesap dönemine tabi mükellefler, kendi hesap dönemlerinin sona erdiği ay itibarıyla TCMB tarafından en son açıklanan ilgili ticari kredi faiz oranını baz alarak hesaplama yapacaklardır.

 

7. Tescil Tarihi, Ödeme Tarihi ve Esas Alınacak Sermaye Tutarı

İndirimin uygulanmasında iki tarih kritik önemdedir:

1. Tescil Tarihi
   • Yetkili organların nakit sermaye artırım kararının ticaret siciline tescil edildiği hesap döneminden itibaren indirim hakkı doğar.
2. Banka Hesabına Yatırılma Tarihi
   • İndirime konu edilecek sermaye tutarı, ortaklar tarafından şirketin banka hesabına nakit olarak fiilen yatırılan kısım ile sınırlıdır.

Uygulama esasları:

• Tescilden önce banka hesabına yatırılan sermaye için tescil tarihi,
• Tescilden sonra yatırılan tutarlar için banka hesabına yatış tarihi,

esas alınarak süre hesaplanır.

Taahhüt edilen ancak henüz nakit olarak şirkete aktarılmamış sermaye tutarları, indirim hesabında dikkate alınmaz.

 

8. Sermaye Avanslarının Uygulamadaki Konumu

Sermaye avansı, belirli şartlarla faiz indirimi kapsamında değerlendirilebilmektedir. Buna göre, sermaye avansının indirimde dikkate alınabilmesi için:

• Ortaklarca ileride yapılacak sermaye artışına mahsuben şirket banka hesabına yatırılmış olması,
• Bu tutarların, yatırıldığı tarihten itibaren bilançoda öz sermaye kalemleri arasında “Diğer Sermaye Yedekleri” hesabında izlenmesi,
• Avansın banka hesabına yatırıldığı tarihin içinde bulunduğu hesap döneminin sonuna kadar, ilgili tutarlara ilişkin sermaye artırım kararının ticaret siciline tescil ettirilmiş olması,

gerekmektedir.

Bu şartların sağlanmadığı durumda:

• Sermaye avansı niteliğindeki tutarlar, ilerleyen dönemde sermayeye dönüşse dahi, söz konusu dönem açısından faiz indirimi kapsamında değerlendirilememektedir.

 

9. İndirim Tutarının Hesabında Dikkate Alınmayacak Sermaye Artışları

Faiz indirimi, yalnızca gerçek anlamda nakit sermaye artışına tanınan bir teşviktir. Aşağıdaki sermaye artışları indirimde dikkate alınmamaktadır:

• Nakit dışındaki varlık devirlerinden (taşınmaz, makine, alacak vb.) kaynaklanan sermaye artışları,
• Birleşme, devir ve bölünme işlemlerinden kaynaklanan sermaye artışları,
• Öz sermaye kalemlerinin (yedek akçeler, geçmiş yıl kârları vb.) sermayeye eklenmesi,
• Ortaklarca veya KVK md. 12 kapsamında ilişkili kişilerce kredi kullanılarak veya borçlanma yoluyla gerçekleştirilen sermaye artışları,
• Şirkete nakdi sermaye yerine hisse senedi, tahvil, bono gibi menkul kıymetlerin konulması,
• Bilanço içi kalemlerin birbiri içinde mahsubu şeklinde yapılan sermaye artışları.

Böylece, düzenleme özünde, kaynağını doğrudan borçlanmadan almayan ve gerçekten kasaya giren nakit sermayeyi ödüllendirmektedir.

 

10. Süre Kısıtı ve 5 Hesap Dönemi Uygulaması

7417 sayılı Kanun ile Kurumlar Vergisi Kanunu md. 10/1-ı hükmünde yapılan değişiklik sonucunda, nakit sermaye artışından kaynaklanan faiz indirimi için beş hesap dönemi sınırı öngörülmüştür.

Buna göre:

• 5/7/2022 tarihinden itibaren yapılacak sermaye artırımları için, sermaye artırımına ilişkin kararın veya kuruluş aşamasında ana sözleşmenin ticaret siciline tescil edildiği dönem dahil olmak üzere, beş hesap dönemi boyunca indirimden yararlanılabilecektir.
• 5/7/2022 tarihinden önceki sermaye artırımları için de, geçiş hükümleri çerçevesinde 2022 yılı dahil beş hesap dönemi boyunca indirim uygulanmasına devam edilebilecektir.

Her bir hesap döneminde indirim, ilgili yılın TCMB ticari kredi faiz oranı esas alınarak yeniden hesaplanır.

 

11. Kazanç Yetersizliği Halinde Kullanılamayan İndirimlerin Durumu

Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde kurum kazancından indirilemeyen tutarlar, izleyen dönemlerde kullanılabilmektedir. Buna göre:

• Kazanç yetersizliği sebebiyle ilgili hesap döneminde indirilememiş tutarlar,
• İzleyen hesap dönemlerine ilişkin geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere,
• Herhangi bir endekslemeye tabi tutulmaksızın,

matrahın tespitinde indirim konusu yapılabilir.

Böylece, 5 hesap dönemi içinde hesaplanmış ancak kullanılamamış indirim tutarları, kazancın oluştuğu ileriki dönemlerde de değerlendirilebilmektedir.

 

12. Sermaye Azaltımı Halinde Uygulama

Faiz indirimi uygulamasından yararlanılan sermaye şirketlerinin ilerleyen dönemlerde sermaye azaltımına gitmesi halinde, indirimin kapsamı yeniden belirlenmektedir.

• Sermaye azaltımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil edildiği ayı izleyen aydan itibaren, azaltılan sermayeye isabet eden kısım için faiz indirimi uygulanmaz.
• Nakit sermaye artışı yapılmadan önce sermaye azaltımına gidilmişse, azaltılan sermaye tutarı dikkate alınmaksızın, artırılan net nakit sermaye indirim hesabına konu edilir.

Bu düzenleme ile, indirimden yararlanıp sonraki süreçte sermaye azaltımı yoluyla özkaynağın sistemden çekilmesinin, teşvik kapsamında avantaj yaratmaya devam etmesinin önüne geçilmiştir.

 

13. İndirim Oranları ve İlave Teşvikler

Genel indirim oranı:

• %50 (standart nakit sermaye artışı için),

Yurt dışından getirilen nakitle karşılanan sermaye artışı için:

• %75 oranı uygulanmaktadır.

Buna ilave olarak bazı özel durumlar için ek indirim oranları öngörülmüştür:

• Payları borsada işlem gören halka açık şirketlerde:
  • Borsada işlem görebilir nitelikteki payların nominal tutarının, ödenmiş/çıkarılmış sermayeye oranı %50 ve daha az ise: +%25
  • Aynı oranın %50’nin üzerinde olması halinde: +%50
• Nakdi olarak artırılan sermayenin, yatırım teşvik belgeli üretim ve sanayi tesisleri ile bu tesislere ait makine-teçhizat ve arsa/arazi yatırımlarında kullanılması halinde (teşvik belgesindeki sabit yatırım tutarıyla sınırlı olmak üzere): +%25

Bu ilave oranlar sayesinde, belirli kriterleri sağlayan şirketlerde toplam indirim oranı %50’nin oldukça üzerine çıkabilmekte, böylece sermaye piyasasının derinleştirilmesi ve üretim yatırımlarının desteklenmesi hedeflenmektedir.

 

14. İndirim Oranının “0” Olduğu Durumlar ve Sınırlamalar

Uygulamada, bazı şirket türleri için indirim oranı %0 olarak belirlenmiştir. Buna göre:

• Gelirlerinin %25 veya fazlası, şirket faaliyeti ile orantılı sermaye, organizasyon ve personel istihdamı suretiyle yürütülen ticari, zirai veya serbest meslek faaliyetleri dışındaki pasif nitelikli gelirlerden (faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış kazancı vb.) oluşan sermaye şirketleri için,
• Aktif toplamının %50 veya daha fazlası, bağlı menkul kıymetler, bağlı ortaklıklar ve iştirak paylarından oluşan sermaye şirketleri için,
• Artırılan nakdi sermayenin, başka şirketlere sermaye olarak konulan veya kredi olarak kullandırılan kısmına isabet eden tutar için,
• Arsa ve arazi yatırımı yapan şirketlerde, arsa ve araziye tekabül eden kısım için,
• Uygulamanın yürürlüğe girdiği 01.07.2015 tarihine kadar sermaye azaltımına gidilmiş olması halinde, azaltılan sermaye tutarına tekabül eden kısım için,

indirim oranı %0 olarak uygulanmaktadır.

Bu yaklaşım, düzenlemenin aktif ticari faaliyeti ve üretken yatırımı destekleme amacını somutlaştırmakta; pasif gelir odaklı ya da portföy niteliği ağır basan yapıların bu teşvikten yararlanmasını sınırlandırmaktadır.

 

15. Geçici Vergi Dönemlerinde Uygulama

İndirim tutarının hesaplanmasında, TCMB tarafından yıl bazında en son açıklanan ticari krediler faiz oranı dikkate alındığından, faiz indiriminden geçici vergi dönemlerinde yararlanılması mümkün değildir. Uygulama yalnızca yıllık kurumlar vergisi beyannamesi bazında yapılmaktadır.

 

16. Belgelendirme ve Beyan Yükümlülüğü

Faiz indiriminden yararlanmak isteyen sermaye şirketlerinin:

• Taahhüt edilen sermaye tutarının nakit olarak şirket banka hesabına yatırıldığını gösteren ve ilgili banka şubesi tarafından onaylanmış hesap özetini,
• Söz konusu belgeleri, ilgili döneme ilişkin Kurumlar Vergisi beyannamesi verme süresi içerisinde vergi dairesine (kâğıt veya elektronik ortamda) ibraz etmeleri,
• Nakden artırılan sermaye tutarı ile indirime konu edilecek tutarlara ilişkin bilgileri Kurumlar Vergisi beyannamesi ekinde bildirmeleri

gerekmektedir.

Belgelendirme sürecinin eksiksiz yürütülmemesi, vergi idaresi nezdinde ihtilaf riski doğurabilecektir.

 

16.1. Vergi İncelemesi ve Kayıtdışı Hasılat Kaynaklı Riskler

Öte yandan, nakdi sermaye artışında kullanılan kaynakların vergi incelemesi veya diğer denetim mekanizmaları sonucunda şirketin kayıtdışı bırakılmış hasılatlarından sağlandığının tespiti halinde, söz konusu tutarlar yönünden uygulamanın temel mantığı zedelenmektedir. Bu durumda, gerçekte ortaklar tarafından işletmeye ilave bir finansman sağlanmasından ziyade, şirketin kendi beyan dışı bırakılmış gelirlerinin yeniden işletmeye konulduğu kabul edilecek; dolayısıyla kayıtdışı hasılat tutarına isabet eden kısım için nakdi sermaye artışına ilişkin faiz indirimi uygulamasından yararlanılması mümkün olmayacaktır. Ayrıca, geçmiş dönemlerde bu tür tutarlar üzerinden yararlanılmış faiz indirimleri, vergi idaresi tarafından iptal edilerek ilgili dönem kurumlar vergisi matrahları re’sen veya ikmalen tarhiyata konu edilebilecek; söz konusu dönemler itibarıyla hesaplanan vergi asılları, vergi ziyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte mükelleften aranabilecektir. Bu çerçevede, nakdi sermaye artışında kullanılacak kaynakların kayıt içi, tevsik edilebilir ve vergisel açıdan “temiz” olması, uygulamadan güvenli ve sürdürülebilir şekilde faydalanmanın ön koşulu niteliğindedir.

 

17. Sonuç ve Değerlendirme

TCMB’nin ticari krediler için açıkladığı faiz oranlarının yüksek seyrettiği bir ortamda, nakit sermaye artışına tanınan faiz indirimi, Kurumlar Vergisi mükellefi sermaye şirketleri açısından önemli bir vergisel avantaj niteliği taşımaktadır.

Bu avantajı etkin ve güvenli şekilde kullanabilmek için:

• Sermaye artışının mutlaka gerçek nakit girişine dayanması,
• Nakit girişlerinin banka kanalından gerçekleştirilmesi ve bilançoda doğru hesaplarda izlenmesi,
• Tescil tarihi, banka yatış tarihleri, kıst dönem süre hesaplamaları ve beş hesap dönemi sınırının dikkatle takip edilmesi,
• Sermaye avansları, sermaye azaltımı, pasif gelir oranı ve portföy yapısı gibi indirim oranını sıfırlayan veya sınırlayan unsurların iyi yönetilmesi,
• Belgelendirme ve beyan yükümlülüklerinin eksiksiz yerine getirilmesi

büyük önem arz etmektedir.

Sonuç olarak, nakit sermaye artışında faiz indirimi uygulaması; doğru kurgulandığında, şirketlerin hem sermaye yapısını güçlendiren, hem de kurumlar vergisi yükünü azaltan güçlü bir enstrümandır. Kurumlar Vergisi beyan dönemine yaklaşırken mükelleflerin mevcut ve planlanan sermaye hareketlerini bu çerçevede gözden geçirmeleri, gerek vergi planlaması gerekse finansal sürdürülebilirlik açısından önemli bir fırsat sunmaktadır.